Babywearing sa tion sang Coronavirus (Covid19) Outbreak - Hiligaynon

Kadasig gid ang paglapta kag dako gid ang nangin epekto sang Coronavirus sa kabuhi naton tanan. Nagsarado ang mga negosyo, eskwelahan pati na ang mga childcare centers, ginapatuman ang work from home sa mga nagaulubra. Tanan ginapaandaman kag ginapilit sang mga bagay nga waay naton naandan.

Gani amon naisip nga basi kamo may mga pamangkot pahanugot sa Babywearing

• Gina-advise gid ang pagkarga sa atong mga bata sa sulod man ukon sa sagwa sang balay.
• Ang pagkarga sa aton nga mga bata nagapugong sa ila nga mangkapot-kapot sang mga bagay sa palibot nila.
• Makabulig man ini nga makapalayo sang aton bata sa mga indi naton kilala.
• Makapanubo man ini sang stresssa mga bata, labi na gid sa amo sini nga tyempo, sa kung diin makita kag mabatyagan sang aton nga mga bata ang stress naton. Makabulig man ini panubo sang stress sang mga ginikanan. Tandaan nga importante gid ang touch kag physical connection sa tanan nga tawo.
• Gina-rekomend man naton ang pirme nga panglaba ukon paghagay sang aton nga mga carriers sang mas masami sa naandaan. Manami gid kun ini labhan gamit ang mainit ukon mataas nga temperatura suno sa advise sang manufacturer. Kung alang-alang nga malabhan sang masami ang buckled carriers,  mahimo nga idisinfect nalang ini. Ang pagplantsa sang aton nga carriers makabulig padula sang germs. Pirme gid usisaon ang ginarekomendar sang manufacturer sang inyo carrier.

Sa subong, maayong balita gid nga indi pa nakaupod ang mga bata kag lapsag sa ginatawag naton nga risk group ukon ang ginapeligro nga makaangkon sang amo sini nga sakit, pero pwede sa gihapon sila magmasakit sini, apang indi lang gid muna ka lala ang epekto sa ila kun ikumparar sa mga tigulang.

Ang kabilugan nga giya ukon panuytoy:

May yara nga mga giya nga palarehos nga ginasunod sang madamo nga punsgod, ina para masiguro nga indi tanan magdululungan masakit. Bangud ang pagdamo sang infected nga tawo magaresulta sang katalagman nga yara sa risk group. Tandaan nga may ara man nga limitasyon ang aton healthcare systems parehos nalang sang kakulangan sang mga kama sa intensive care units, kag mga medical staffs nga sarang matigayon kag magatipan sa tanan nga nagakinanlan sang mga nagamalasakit.
Yari ang mga panuytoy:

• Hugasan gid sang maayo ang mga kamot sa indi magnubo sa baynti segundos (20 seconds)
• Mahimo nga gamiton ang siko sa pagtabon sang baba kung mag-ubo ukon magpanghatsi.
• Pamalhon ang kamot gamit ang paper towels, ihaboy ang mga ini pagkatapos gamiton
• Ginadilian ang pag-handshake ukon pangamustahanay, hakos, kag halok ukon beso-beso.
• Mahimo nga magtinir lang gid anay sa balay hasta mag-ayo kung ginatrangkaso ukon nakabatyag na sang mga sintomas sang flu ukon kataro.
• Kun mahimo, huptan ang 1.5m (~6feet) nga layo sa kada tawo, halimbawa kung nagapanindahan
• Kun mahimo, magobra sa balay / ‘work for home’, ukon buhinan ang oras sang pagobra sa ulubrahan. 

GIYA PARA SA MGA CAREGIVERS:

Wala sang sakit ang ginikanan kag ang bata:

Makapadayon sa gihapon sa pagkarga kung parehos nga wala sakit nga coronavirus ang ginikanan kag ang iya bata. Ginapasugtan sa gihapon ang pag-gwa sa balay sa iban nga pungsod, apang kinanlan nga tumanon naton ang pagdistansya sa iban nga tawo. Kasubong man nga ginaduso ta ang mga ginikanan nga bal-anon ang mga layi nga ginatuad sang ila tagsa nga gobyerno pahanungod sang amo sini nga hitabo.

May sakit ang ginikanan, apang wala sang sakit ang bata:

Kung may sakit nga coronavirus ang iloy ukon ang iban nga upod naton sa balay, madako gid ang tsansa nga na-expose man ini sa virus. Madumduman nga ang mga himata makalalaton na bag-o pa na magtuluhaw ang ila nga mga sintomas. Sa amo sini nga hitabo, maayo gid nga sundon ang mga layi nga ginapatuman sang inyo gobyerno. Nagakadapat man nga ang mga ginikanan maga-tawag sa ila doktor para magiyahan sang insakto. 

Likawan sang infected nga tawo ang pag-babywear ukon skin-to-skin contact sa bata nga wala sang sakit, pero ginaduso ta sa gihapon nga magpadayun sa pagpasuso ang iloy sa iya nga bata, apang ini magasuksok gid sang mouth mask ilabi na gid kun nagapadede siya.

Basic need ang body contact sa mga bata, amo na nga kun ngaa ang ginikanan ginalihog naton nga magpangita sang tawo nga ila masaligan nga mag-atipan anay sa ila nga bata kun sila nagamasakit. Nakaintindi gid kami nga mabudlay ini ilabi na gid kung naka-quarantine ang bilog nga pamilya sa isa ka balay. Sa tion nga wala na sang iban nga tawo nga pwede mag-bantay anay sa bata, ang ginikanan nalang gid ang magakarga sa bata.

May sakit ang ginikanan kag ang bata:

Kaangay sa ginsambit kaina, nga kung sa diin ang ginikanan ukon ang iban nga myembro sang pamilya ang may sakit, madako gid ang tsansa nga malatnan man ang bata bangud ini na-expose na sa virus, amo sina nga kung ngaa indi na kita makibot kung magmasakit man ini. Ginapangabay ta gid ang mga ginikanan nga magtawag sa doktor kag istoryahan ang mga nagakadapat nga obrahon kag sundon.

Matabo nga pwede na sila kapadayon sa pagkarga sa ila nga mga bata sa tion nga sila ayo na. Tandaan nga mas madamo sang disbentaha ang pagpalayo sang ginikanan sa iya nga bata, ikumparar kung sila lapitanay lang. Kung mahimo, mag-updanay sila sang madugay nga tinion sa ospital pa lang.

MGA DUGANG NGA GIYA:

• Subong, waay naton ginarekomenda ang pagbaton sang bisita sa mga maternity care institutions samtang on-duty pa ang maternity nurse. Ini para maprotektahan ang pamilya kag ang amo man ang maternity nurse bangud nga mas mabudlay kung magmasakit sila, kag indi ta na gusto. Magkadto sa maternity care agency sa mga iban pa nga pamangkot.

• Indi kita pwede magbaton sang bisita samtang gahiwat pa ang check-up sang midwife ukon lactation consultant. 

• Ginaduso ta gid ang pagpasuso ukon breastfeeding, ilabi na kung nutrisyon ang ginaistoryahan. Nakabalo gid kita nga ang gatas sang iloy makabulig gid depensa sa lawas sang bata batok sa mga sakit bangud ini nagapabakod sang iya resistensya. Pwede gid sa gihapon magpasuso ang iloy samtang ini may sakit, apang kinanlan lang gid maghalong kag sundon ang mga giya kag paandam. Magpalapit sa lactation consultant ukon La Leche League volunteers kung kita may pamangkot pa. May ara man nga opisyal nga pahayag gikan sa WHO kag UNICEF pahanungod sang pagpasuso subong nga tion nga may Covid-19.

World Health Organization (WHO): www.who.int/health-topics/coronavirus 

Unicef: www.unicef.org/stories/ 

Centers for Disease Control and Prevention (CDC): https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prepare/cleaning-disinfection.htm